dokun

El Dokuma Siirt Tiftik Battaniyesi

Siirt’e gelen herkese battaniye ısmarlamak, Siirt’ten ayrılana battaniye hediye etmek gelenek haline gelmiştir. Battaniyecilik oldukça eski bir el sanatıdır. Pazar problemi ve ham madde olan tiftiğin pahalı olması, bu sanatın gün geçtikçe terkedilmesine neden olmaktadır. 1970’lerde 300 kadar olan tezgâh sayısı bugün 70’lere kadar düşmüştür.

Yurt içinde ve dışında oldukça rağbet gören Siirt battaniyeleri, hediyelik eşya olarak iç ve dış turizmde oldukça önemli bir yere sahiptir. Eğirilmek suretiyle ince iplikler haline getirilen tiftik pamuk ipliklerin arasından mekik yoluyla geçirilerek dokunur. Saf tiftiğin doğal renkleri korunur. Beyaz, siyah, kahverengi, sansar ve devetüyü gibi renkleri vardır. Dokuma işlemi gerçekleştikten sonra demir taraklarla dokumanın üst yüzü taranarak tüyleri çıkartılır. Daha sonra yıkanıp kurutulur ve demir tarakla tekrar taranarak tüyleri şekillendirilir.

Güneydoğu Anadolu’nun bölgesel özelliğini taşıyan Siirt’in en önemli el sanatlarından biri olan “Siirt Battaniyesi” el tezgâhlarında dokunan battaniyenin ana maddesi olan tiftik, tiftik keçisinden kırkılarak elde edilir. Kırkımdan sonra tiftik, yumaklar haline getirilerek satışa çıkarılır. Tiftikler, battaniye esnafı tarafından renklere ve cinslerine göre ayrılır. Tiftiğin beyaz, siyah, kahverengi, sansar ve devetüyü gibi doğal renkleri bulunmaktadır. Kesilen tiftik kirman ile eğrilmesinden elde edilen ipliklerin özel tezgâhlarda dokunması ve bu dokumanın çelik tarak vurularak tüylendirilerek şekillendirilmesi ile oluşur.

Yüzyılı aşan bir geçmişe sahip olan Siirt Battaniyesi başlangıçta sadece abacılıkta kullanılan bu el sanatı, daha sonra battaniye, seccade dokumacılığı olarak devam etmiş ve bugün daha da gelişerek manto, atkı, başlık, turistik heybe, çanta, divan örtüsü, kırlent ve çeşitli süs eşyaları ile adını duyurmuştur.

Jirkan Kilimi

Bölgeye has bir el sanatı olan Jirkan Kilimi Siirt’te de üretilmektedir. Jirkan Kilimi ürün kalitesine ve tamamen el yapısı olmasına büyük önem verilmektedir. Dokuma ipi olarak, doğal koyunyünü ve yapağı temin edilmekte, yıkama, tarama, kirman ile eğirme (yünü ip haline dönüştürme) işlemleri yapıldıktan sonra elde edilen dokuma ipi, çeşitli bitkilerden elde edilmiş ve tamamen (% 100) doğal olan kök boya ile boyanarak renklendirilmektedir. Dokuma işlemi demir kilim dokuma tezgâhlarında tamamen (% 100) el emeği, göz nuru olarak üretilmektedir. Dokumada kullanılan saf yün ve kök boyalar doğal hammaddeler olduğu için ürünlerin ekonomik ömrü çok uzun (300-400 yıl) olmakta, renkler gün geçtikçe ve kilim yıkandıkça daha da canlanmaktadır. Kök boya ile boyanan kilimler oldukça pahalıdır. Orijinal boyutları 1.30 m. x 2.20 m. olmasına rağmen, çok çeşitli boylarda üretim yapılabilmektedir.

Sabat ve Cas

Tarihin kalbinde hissedebilmek için dar sokaklarda gezerken “sabat” denen süslü dar geçitlerden geçerken kayadan oyma “cas” evlerine dokunun.